Tijdsperiode
Zhidong (Zhitong) leefde in China tijdens de Song dynastie (960-1279). Dit was een enorme bloeiperiode op allerlei terreinen. De economie floreerde, er was levendige handel en de welvaart groeide. De maatschappelijke en administratieve structuur werd uitgebreid waardoor ook een groot ambtelijk apparaat ontstond. Er waren veel ontwikkelingen en uitvindingen op het gebied van de wetenschap en technologie. Ook op het gebied van cultuur waren er allerlei nieuwe ontwikkelingen. Er werden festivals georganiseerd, er ontstonden verenigingen voor poëzie, muziek en kunst verzamelen.
het wereldse leven
Zhidong wordt geboren in een ontwikkelde, geletterde familie met één oudere broer. Ze krijgt goede scholing en groeit op in een huis met allerlei boeken tot haar beschikking. Haar vader is ambtenaar en maakt deel uit van de gegoede klasse binnen de Song dynastie. Ook haar moeder is ontwikkeld en leest boeken. Zhidong is intelligent en houdt van studeren. Ze beheerst op een gegeven moment zelfs algebra, wat haar broer niet kan.
Maar met alle feesten, de glitter en glamour die gebruikelijk zijn in haar milieu heeft ze weinig affiniteit.
Haar vader regelt een zeer goede huwelijkskandidaat, de kleinzoon van de premier. Ze trouwt, maar houdt het gehuwde leven met de bijbehorende verplichtingen niet vol en vraagt haar echtgenoot om te scheiden. Dit zou haar in die tijd in een schaamtevolle positie brengen. Haar echtgenoot laat haar echter gaan zonder een officiële scheiding.
Als Zhidong terugkeert naar haar ouders vraagt ze hen toestemming om in het klooster te mogen gaan. Haar vader weigert. Vanuit de traditie wordt ze geacht om voor haar ouders te zorgen. Daarnaast is haar vader waarschijnlijk bezorgd over zijn dochter als die in een boeddhistisch klooster zou wonen. Binnen de topzware bureaucratie die is ontstaan, groeit de corruptie en instabiliteit. Het land wordt daardoor minder goed bestuurbaar en velen geven de boeddhisten hiervan de schuld.
Boeddhistische beoefening
Omdat het verlangen bij Zhidong naar beoefening en studie blijft, zoekt ze andere wegen. Tussen haar huiselijke verplichtingen en dagelijkse werkzaamheden door, bezoekt ze diverse zenmeesters. Ze ontvangt de boeddhistische naam Kongshi Daoren. Het is een periode in China waarbij meer mensen die in het klooster willen, dat niet kunnen doen vanwege de verplichtingen die ze hebben. Als alternatief beoefenen ze binnen de dagelijkse situatie en volgen een deel van de boeddhistische regels. Ze werden daoren genoemd, mensen van de weg. Voor Kongshi is deze vorm de enige manier om haar verlangen binnen de gegeven situatie vorm te geven.
Naast het zorgen voor haar ouders studeert ze, mediteert, leeft eenvoudig en kleedt zich sober. Als leidraad voor haar meditatie heeft ze de zogenaamde Contemplatie van de Dharmadhatu van Dushun, de eerste patriarch van de Huayan school:
Het ene bevat alles en doordringt alles,
alles bevat het ene en doordringt het ene;
het ene bevat het ene en doordringt het ene;
alles bevat alles en doordringt alles.
Ze doordringen elkaar zonder enige hinder.
[Dushun (557–640), Patriarch van de Huayan School, een
Mahayana traditie gebaseerd op het Avatamsaka soetra.]
Kongshi komt tot het diepe inzicht dat niets op zichzelf staat—alles is onderdeel van het geheel. Elk ding draagt bij aan en vormt het geheel. Niets is meer of minder belangrijk dan iets anders, omdat alles met elkaar verbonden is. Elk afzonderlijk ding beïnvloedt en doordringt alle andere delen. Tegelijkertijd functioneert elk deel perfect op zijn eigen manier.
Op een gegeven moment overlijden haar beide ouders, en Kongshi is niet langer gebonden aan de plicht om voor hen te zorgen. Ze vraagt toestemming aan haar broer om gewijd te worden, maar ook hij weigert. Ze moet nu voor hém zorgen zoals de traditie voorschrijft.
Het moet een bittere pil voor haar zijn geweest, want ze had een diep verlangen. En de weigering heeft haar ongetwijfeld diep geraakt. Maar dit is de levende praktijk: het dagelijks bestaan komt voort uit al het andere, en het ik is niet degene die bepaalt. Voor Kongshi is dit pure beoefening. Niets afwijzen, zelfs niet de moeilijke emoties van pijn, teleurstelling, frustratie of weerstand. Het gaat erom te erkennen dat dit haar situatie is, haar leven. Alleen vanuit het omvatten van de gehele situatie, kan het juiste handelen voortkomen.
“In elk ding is al het andere vervat”
Haar broer verhuist naar Nanjing voor zijn werk en Kongshi gaat mee. De bloeiperiode van de Song dynastie uit zich in volle glorie in Nanjing, een uitbundige, moderne stad gericht op materie en werelds vermaak. Festivals, acrobaten, zeldzame eetwaren, exotische dieren, winkels met juwelen en ivoor, kruiers, handelaars, drukte, alles is er te vinden. Ook dronkenschap, bedelaars, prostituees, geweld en diefstal. Kongshi ziet het hele leven, inclusief hechting, lijden, ziekte en dood.
Vrij
In 1111, als ze 61 is, overlijdt haar broer. Hij laat haar een goede som geld na, en Kongshi is vrij. Lange tijd is het voor haar belangrijk geweest om het klooster in te gaan en zich van het wereldse leven af te keren. Door de jaren heen is ze echter tot het inzicht gekomen dat het niet in een pij zit, maar dat het gaat over het verhelderen van je geest, wakker zijn, en die aanwezigheid uitdrukken in het dagelijks leven. Er is alleen dit-hier.
Kongshi gaat niet het klooster in, maar bezoekt wel vaak de Linji-zenleraar Sixin Wuxin. Ze wisselen veel gedichten uit. Op een dag valt ook de laatste sluier weg bij Kongshi. Ze ziet het elkaar beïnvloedende veld van vormen, gebeurtenissen, emoties, haar verlangen, het vergaan van haar ouders, de meningen van haar broer, de bloeiende bomen, insekten, de dode mensen in Nanjing, de overvliegende ganzen in de lucht. Alles, en tegelijkertijd niets. Een moment, een droom, een reflectie. Ze ziet haar vele beperkte perspectieven, die telkens slechts één kant belichten. Alleen deze kant van de maan zien, en niet tegelijkertijd de andere kant, ook dat is zoals het is. Zoals alles voorbij gaat, en tegelijkertijd op precies dezelfde manier, op hetzelfde tijdstip essentieel is, eeuwig, vreugdevol, puur.
Dan gaat ze naar Sixin en zegt: “Ik zelf construeer het universum, en ik zelf hef het universum op”. Ze uit haar inzicht in een gedicht:
Ik en het andere, vanaf het begin is er geen verschil
De talloze dingen zijn niets anders dan reflecties
Stralend en schitterend, voorbij zowel essentie als beoefening,
Volledig belichaamd, vervuld met het absolute.
Elk ding omvat de tienduizend dingen,
Onderling verbonden binnen het net van Indra
Laag na laag gaat dit eindeloos door
Of het nu in beweging is of in rust, het in elkaar vervat zijn stopt nooit.
Sixin bevestigt haar ontwaken, en na korte tijd stuurt hij haar weg zoals dat gaat na transmissie. Er wordt verteld dat het afscheid licht is, als een fluistering, alsof er eigenlijk niets gebeurd is.
ZZP-er
Kongshi vindt haar weg. Ze wordt geen zenmeester in een klooster, heeft geen groep studenten, houdt geen dharma-onderricht. In de buurt van een klooster opent ze een badhuis. Binnen hangt ze afbeeldingen van Lingzhao Pang – 8e eeuw, evenals Kongshi een ontwaakte vrouw die een gewoon leven leidde – en haar vader, de leek Pang. Op de voordeur van het badhuis hangt ze een gedicht van zichzelf, wat begint met:
“Niets bestaat werkelijk, dus waarom zou je dan een bad nemen?
Waar kan zich ook maar de geringste hoeveelheid stof ophopen?
Zeg iets dat waar is, en je kunt binnenkomen om te baden.
De oude wijzen kunnen alleen je rug schrobben,
Hoe zou ik je geest kunnen verhelderen?
Als je vrij wilt zijn van stof zul je je in moeten spannen
totdat je in iedere porie zweet.
Men zegt dat water vuil kan wegwassen,
Maar kun je zien dat het water zelf ook vuil is?
Ook al zie je geen verschil meer tussen water en vuil
Dan nog moet alles weggewassen zijn als je hier binnenkomt.”
Het runnen van het badhuis is de levende uitdrukking van haar dharma. De monniken van het klooster komen langs, evenals de gewone mensen. Kongshi schrobt de badkuipen, verhit het water, en ondertussen uit ze haar inzicht bij wie en wanneer het passend is.
Binnen de ongelofelijke uitgestrektheid van het stoffelijke
is er in wezen slechts één zo-heid.
Of het nu verticaal of horizontaal is,
alles draagt het stempel van Vairochana.
Hoewel de hele golf uit water bestaat,
is de golf niet het water
Hoewel al het water in golven kan veranderen,
blijft het water zichzelf
Kongshi deelt zeep en schone badlakens uit, wast ’s avonds de vuile handdoeken en als ze droog zijn vouwt ze ze weer netjes op. Geen verschil tussen het opvouwen van je pij ’s avonds en het opvouwen van schone badlakens.
De uren dat ze vrij is, waarschijnlijk in de avond, schrijft ze een boek met commentaren genaamd Het Boek over het Verhelderen van de Geest. Ze stuurt het aan haar oude leermeester Sixin. Hij vermenigvuldigt het, en het boek verspreidt zich door heel China. Belangrijke zenleraren voegen hun eigen commentaar toe, want het is een zeer gewaardeerd boek in die tijd. Helaas is het verloren gegaan.
Waarschijnlijk hebben slechts zeer weinigen begrepen dat de oude vrouw van het badhuis een groot zenmeester was.
Wijding
Aan het einde van haar leven, Kongshi is 74 geworden, sluit ze het badhuis en gaat in een klooster wonen. Daar is ze van veel betekenis voor leken, nonnen en monniken. Er wordt gezegd dat velen ontwaakten. Op het laatst laat ze zich wijden. Ze krijgt de boeddhistische naam Weiju, en draagt haar pij. Het was als een soort los eindje dat nog even moest gebeuren, want voor Kongshi was duidelijk: daarin zit niet de essentie. Een pij of een badlaken wassen, waarin zit het verschil?
Bronnen
- Women of the Way – Sallie Tisdale
- Daughters of Emptiness, Poems of Chinese Buddhist Nuns – Beata Grant, 2003
- Women and Gender in the Discourse Records of Seventeenth-Century Sichuanese Chan Masters Poshan Haiming and Tiebi Huiji – Beata Grant, 2015
- Commentary to the Hua-Yan Dharma-Realm Meditation – Sallie Behn King, 1975
- Song dynasty – Wikipedia
- Song dynasty Module – Asia for educators, Columbia University